OMMEN - In de Tweede Wereldoorlog bevond op de Besthmenerberg zich een Duits gevangenkamp, kamp Erika. De ontberingen voor de kampbewoners waren vreselijk. Een zwarte bladzijde in de geschiedenis, waar we niet aan voorbij kunnen. De gevangenen, voornamelijk niet-Joodse mannen, werden hier niet bewaakt door Duitsers, maar door Nederlanders. Martelingen en excessief geweld waren aan de orde van de dag, zeker 180 gevangenen kwamen om.

Op 4 mei 2023 vindt de jaarlijkse herdenking plaatst bij het monument van kamp Erika.

Reünie

Kamp Erika mag dan niet bij iedereen bekend zijn, toch wordt elk jaar hier herdacht dat tussen 1942-1945 talloze Nederlanders zijn vernederd, gemarteld en vermoord. Een jaar nadat het kamp was bevrijd werd door oud gevangenen een reünie op de Besthmenerberg gehouden. Niet op het barakkenkamp zelf, dat nog als interneringskamp in gebruik was, maar aan het begin van de toegangsweg. De bewakers noemden de gevangenen “Knackers”, een scheldnaam voor luis of parasiet. Gedachtig het voorbeeld van de geuzen die een even benarde tijd hebben doorstaan hebben de oud-gevangenen nadien deze naam als erenaam gekozen. Het hoogtepunt van deze reünie was de onthulling van het gedenkteken, dat ter nagedachtenis aan de gevallen makkers werd opgericht bij de toegangsweg naar het kamp op de Besthmenerberg, vlak bij de bekende ”Steile Oever” aan de weg Ommen-Den Ham.

Ruim 600 oud-gevangenen kwamen in 1946 af op deze bijeenkomst om de nagedachtenis van hun gevallen lotgenoten te eren en een monument te onthullen. De burgemeester van Ommen, de heer C.E.W. Nering Bögel, plaatste toen een krans bij de voet van het gedenkteken met de tekst: “Ter nagedachtenis aan onze gevallen kameraden”.

Herdenkingen

De jaarlijkse herdenkingen bleven en vanaf de zeventiger jaren door De Darde Klokke geïnitieerd met bloemlegging. In 1985 werd door De Darde Klokke bij het bestaand houten kruisje een grote natuursteen geplaatst in tegenwoordigheid van oud-gevangenen. In 1990 werd aan het kruisje en steen opnieuw een toevoegingen geplaatst met een treurwilg en het aanbrengen van veldkeitjes in de vorm van een hart. Sinds 2020 staat op dezelfde plek een nieuw gedenkmonument. Dit herdenkingsmonument bestaat uit beton waarin de contouren zichtbaar zijn van de houten barakken van het voormalig gevangenkamp.

Boek

Vorige week verscheen een boek over kamp Erika, een oorlogsverhaal van de opa van schrijfster Hester den Boer. In het boek doet ze op indrukwekkende wijze verslag van een persoonlijke zoektocht naar de gruwelijke geschiedenis van kamp Erika. Het gaat om uitvoerig archiefonderzoek en tientallen interviews met ooggetuigen en nabestaanden. Ook Zwollenaar en oud-gevangene van kamp Erika, Rikus van Heerde komt daarin aan het woord. Hij mocht bij de officiële boekpresentatie het eerste exemplaar in ontvangst nemen van Hester den Boer. Eerder werkte Van Heerde mee aan een verhaal in De Darde Klokke. Een fragment daaruit: “Ik heb de luchtaanvallen begin 1945 op het kamp meegemaakt. Ik begrijp nog niet dat ik het heb overleefd. En dan die rotgeintjes van die bewakers. Kampcommandant Bikker ging een keer expres, zonder enige aanleiding, achterop mijn ene klomp staan. De klomp brak, maar ik moest er de rest van m’n tijd op blijven lopen. Voor hetzelfde geld liep je met blote voeten door de sneeuw. Je werd gewoon bikkelhard. Nog zie ik die gevangene aan een paal staan. Hij was al half doodgevroren. Bikker kwam erbij en schoot de man dood. Niet met één, maar wel met dertig kogels”, aldus Van Heerde over zijn ervaringen in kamp Erika.

Tekst: Harry Woertink – Foto: collectie OudOmmen.nl

Foto: eerste exemplaar boek over Kamp Erika voor Rikus van Heerde uit handen van Hester den Boer