Met de hoge temperaturen van de afgelopen dagen en het gebrek aan neerslag bereikt de droogte in verschillende delen van de provincie een extreem niveau. In het Vechtdal speelt de rivier de Vecht een belangrijke rol in het tegengaan van de droogte.

Robert de Lenne van waterschap Vechtstromen weet veel over droogte en de gevolgen daarvan. Hij neemt ons mee naar het gebied Karshoek-Stegeren. In het kader van het project Ruimte voor de Vecht is hier de afgelopen twee jaar hard gewerkt om droogte tegen te gaan.

Door toedoen van de mens liep de Vecht decennia langs als een liniaal zo recht door het gebied. Aan die situatie heeft het waterschap een einde gemaakt. Inmiddels meandert het water door de omgeving. Met andere woorden: de rivier maakt een bocht door het landschap, waardoor het water 'gedwongen' langer onderweg is.

Om die bocht mogelijk te maken, is er een brede drempel in de 'oude' Vecht gelegd. Deze drempel dwingt het water om de bocht te nemen. Bij hoog water mag de drempel overstromen. De 'oude' Vecht is ook niet gedempt, maar blijft als hoogwatergeul bestaan.

Dit is één oplossing in het voorkomen van droogte in het gebied. De Lenne vertelt dat het water vroeger zo snel mogelijk moest worden afgevoerd. Dat werkte toen goed, maar nu niet meer. “We hebben onze fysieke leefomgeving aangepast. Daarnaast hebben we te dealen met de klimaatverandering.”

(Meander bij Karshoek-Stegeren)

Vroeger was het anders

Ans Naber is directeur van natuurcentrum De Koppel in Hardenberg. Zij vertelt over het ontstaan van de droogte in het Vechtdal. “Mensen zijn het gebied naar hun eigen hand gaan zetten. 10.000 jaar geleden, aan het einde van de laatste ijstijden was het hier één grote rivierbedding. Die situatie bestaat al heel lang niet meer.”

Naber: “Eeuwen lang hebben mensen met de rivier geleefd. De eerste vormen van landbouw ontstonden, wonen bij de rivier was daarvoor ideaal. Dit kwam onder andere door de vruchtbare slibgrond.”

Volgens Naber begonnen de bewoners van destijds met het kappen van bossen en zetten ze de natuur naar hun hand. “Rond 1800 kwam de veenontginning in een stroomversnelling. Het veen zijn we gaan gebruiken als brandstof, maar in de bodem functioneerde het als een spons.”

Het veen zoog het water op in de winter, waardoor het water werd vastgehouden. Die situatie bestaat niet meer. “Voor hoog water en droogte is daar destijds de basis gelegd. Na de introductie van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen, was het vruchtbare slib ook niet meer nodig.”

(Ans Naber bij de Vecht in Hardenberg)

De rivier verloor haar functie. Rond 1900 werd er gekanaliseerd om het water zo snel mogelijk af te voeren. “Het natuursysteem slaat dan toch terug”, aldus Naber. “Eerst overstromingen en droogte, dan leg je stuwen aan en ga zo maar door. Het natuurlijke systeem is verstoord.”

Slib (modderige bodem) is van natuurlijke oorsprong een vruchtbare bodem. Veengrond is een natte, sponsachtige grond. De grond is ontstaan door afgestorven planten in moerassen.

En nu?

Robert de Lenne vertelt dat ondanks dat de Vecht de grootste rivier is in het Vechtdal, de droogte niet tegen is te gaan met alleen het laten meander ervan. “Er moet meer gebeuren. We hebben bijvoorbeeld terreinbeheerders als Staatsbosbeheer nodig om watergangen ondieper te maken en stuwtjes aan te leggen. Daarnaast hebben we de agrarische sector nodig. Water heeft ruimte en tijd nodig, zoals hier nu het geval is.”

Volgens Ans Naber is het door de klimaatverandering nu belangrijker dan ooit om te zoeken naar oplossingen. “Water onttrekken bij droogte kan eigenlijk niet, er is gewoon niet genoeg water in het systeem. De uitdaging is om veel water vast te houden nu de natuurlijke veenspons er niet meer is. Het is duurzamer om te leren van de systemen en de natuur in plaats van alles kunstmatig te organiseren.”

Bij zowel De Koppel in Hardenberg als bij Karshoek-Stegeren is er hard gewerkt aan een oplossing om water langer vast te houden. In 1998 stond het water aan de lippen in Hardenberg, nu gebeurt dat niet zo snel meer. “De Vecht is hier veranderd, de waterberging werkt gewoon. Dan accepteer je dat het fiets- en wandelpad niet altijd begaanbaar zijn, maar Hardenberg houdt wel droge voeten.”

(De Vecht in Hardenberg)

Agrarische sector

Sommige boeren moesten land inleveren ten behoeve van de rivier. Volgens De Lenne zijn ook zij onderaan de streep beter af met dit soort projecten. “Het kost land, maar het voorkomt wateroverlast. Plus mais en gras kan beter groeien, omdat zij met de wortel in het water staan”, aldus De Lenne.

Regen moet de grond in trekken, tuintjes met veel bestrating is echt niet handig. - Robert de Lenne (Waterschap Vechtstromen)

Geen tegeltuinen

Overijssel zucht deze week onder de hoge temperaturen. Volgens Rob de Lenne zijn er voldoende dingen te doen om de droogte in te perken. “Regen moet de grond in trekken, tuintjes met veel bestrating zijn niet handig. Als je je tuin vergroent, kan het water veel makkelijker wegzakken. Hoe meer groen, hoe beter dat gaat. Het kan ook zo vijf tot tien graden schelen in je tuin!”

En we moeten volgens De Lenne vooral zo zuinig mogelijk omgaan met het beschikbare drinkwater. “Drinkwater komt uit de grond uit onze eigen omgeving. Hoe zuiniger we ermee zijn, hoe minder grondwater onttrokken wordt.