HARDENBERG – Midden in het centrum van Hardenberg stond ineens een man met een bezem, een vuilnisemmer en een vriendelijk gezicht. Wie dichterbij kwam, ontdekte al snel dat dit geen gewone man was: het was Schrott, een pop geanimeerd door de kunstenaar Steven Luca, alias Steven Groenen. Wie de tijd nam om te blijven staan, werd niet alleen deel van een theatervoorstelling, maar ook van een klein maatschappelijk ritueel.

Schrott is een straatveger, een poëtisch figuur. En hij is, zoals zijn maker trots benadrukt: vriendelijk, zelfs klimaatvriendelijk. Schrott verzamelt afval. Maar niet als een morrende milieuambtenaar: hij doet het als een bewonderaar van vergeten dingen. Elk weggegooid blikje, elk papiertje wordt een klein artefact. “Ik probeer de wereld niet te veranderen door te duwen, maar door te blazen. Zachte kracht. Geen preek, maar poëzie. Dat is mijn vorm van activisme. Als je met humor laat zien hoe waardevol afval kan zijn, plant je een zaadje.” Vertelt Luca.

Verwondering als kracht

Steven Luca speelt al 27 jaar straattheater, en zijn voorstellingen zijn doordrenkt van persoonlijke ervaring, artistieke finesse én maatschappelijke betrokkenheid. Zijn inspiratie? De prullenbak uit de Efteling: Holle Bolle Gijs. En speelgoed in Wereldwinkels, gemaakt van afgedankte materialen. “We speelden vroeger met lipjes van blikjes, maakten er ringen van. Dat gevoel van verwondering wil ik terugbrengen.”

Straattheater is volgens Luca "een klein gevecht". Mensen komen niet speciaal voor jou – ze moeten naar de Kruidvat, naar de bakker, naar huis. Jij moet hun pas laten vertragen, hun blik laten rusten. En dan, als het lukt, breek je iets open. “Kinderen doen dat moeiteloos,” vertelt hij. “Ze kijken meteen naar de pop. Ze stappen zonder oordeel het spel in. En als zij het doen, volgen ouders.”

Klimaatboodschap voor jong en oud

Wat Luca’s werk bijzonder maakt, is zijn aansluiting bij de ervaringswereld van kinderen. Ze begrijpen misschien het klimaatprobleem nog niet volledig, maar ze voelen wel het belang van zorg, van verwondering. Als Schrott iets zachtjes in hun oor ‘fluistert’, zonder woorden, knikken ze. Ze begrijpen het. Dat stille, gedeelde moment is misschien wel krachtiger dan welk lesprogramma dan ook.

En die zachtheid contrasteert met de harde feiten: het IPCC waarschuwt voor een rap opwarmende aarde. In Nederland is de temperatuur sinds 1900 al met meer dan 2 graden gestegen. De CO₂-uitstoot bedroeg in 2023 nog zo’n 145 megaton, vooral door

huishoudens, verkeer en industrie. Slechts 12% van het Nederlandse energieverbruik kwam dat jaar uit hernieuwbare bronnen, terwijl de gemiddelde Nederlander jaarlijks meer dan 490 kilo huishoudelijk afval produceerde.

Creativiteit als motor van verandering

Tegenover deze grote cijfers staan kleine gedragsveranderingen die een groot verschil kunnen maken. Schrott spreekt tot het hart van de jongste generatie, via spel, verwondering en beeld. Daarom pleiten organisaties als Dorpen van Morgen steeds vaker voor educatieve klimaatinitiatieven die kinderen betrekken.

Gerard Brakkee, voorzitter van Groen Gebogen en redactielid van Dorpen van Morgen, herkent dit. “Mijn dochter geeft schilder- en tekenlessen aan kinderen en volwassenen, en ook workshops ‘recyclekunst’. Ze maakt samen met deelnemers kunstwerken van afval. Tijdens de workshop gaat het ook over: waarom ligt dit op straat? Waarom beschouwen we het als afval? Ze maakt dus mooie dingen én brengt een boodschap over die kinderen mee naar huis nemen. Zo’n creatieve aanpak maakt het verschil.”

Dorpen van Morgen organiseert bijvoorbeeld schoolwedstrijden rond milieuprojecten, waarbij kinderen met elkaar de strijd aangaan voor het beste milieuproject. “Dat werkt,” zegt Brakkee. “Zo beïnvloeden ze generaties. Je ziet vaak dat kinderen hun ouders aanspreken op gedrag: “Dat mag niet van de juf!” Kinderen zijn vaak bewuster dan hun ouders en spreken hen er op aan.”

Kunst, theater en poëzie kunnen volgens Brakkee daadwerkelijk bijdragen aan gedragsverandering. “Een toneelstuk over ijsberen is indrukwekkend, maar je moet je dan wel afvragen: wat ga ik daarna zélf doen?” Hij verwijst naar het boek Silent Spring van Rachel Carson, dat mensen aanzette om te stoppen met gif spuiten in hun tuin. “Het belangrijkste is dat je een goede combinatie vindt van iets moois, iets dat aanspreekt en handelingsperspectief biedt.”

Bewustwording als opbrengst

“Ik denk dat zulke plaatselijke initiatieven handelingsperspectief kunnen bieden door mensen uit te nodigen om mee te doen aan kleine acties,” geeft Brakkee aan. Een voorbeeld is de recente shampooflessenactie van de organisatie. Mensen konden hun plastic afval, specifiek shampooflessen, apart inleveren. Het doel: beter scheiden van plastic om er weer hoogwaardige producten van te maken. De actie was succesvol. “Cynici zeggen: ‘Ach, een druppel op een gloeiende plaat.’ Maar positivo’s denken: ‘Ik kan in elk geval íets doen.’ En dat vind ik belangrijk.”

Volgens Brakkee leveren zulke acties niet alleen tastbare resultaten op, maar ook mentale verandering. “Het zet mensen aan het denken: wat doe ik eigenlijk met mijn plastic? Heb ik wel zoveel plastic nodig? Het verandert hoe mensen naar hun eigen gedrag kijken.” Die bewustwording werkt door in het dagelijks leven. Brakkee noemt zijn eigen ervaring met het project 100 dagen restafvalvrij. “Sindsdien ben ik me veel bewuster van wat ik weggooi. Zulke inzichten beklijven. En wat helpt: dit soort initiatieven komt vaak van medeburgers. Als de gemeente iets zegt, heeft dat toch minder impact dan wanneer de buurman het voorstelt.”

Samenwerking voor lokale impact

Hoewel Dorpen van Morgen en andere lokale groepen vooral werken met kleine acties, krijgen ze daarbij waardevolle steun van de gemeente Dalfsen. “De gemeente richt zich meer op systeemverandering en technische oplossingen, maar ze erkennen het belang van lokale betrokkenheid. Ze zeggen ook: ‘We hebben lokale projecten nodig om duurzaamheid dichterbij te brengen.’” En dat is precies wat zowel Brakkee als Luca bindt: ze geloven dat verandering begint bij mensen, niet bij spreadsheets.